Địa đạo Long Phước – một di tích hào hùng của quân và dân địa phương trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ là minh chứng rõ nét cho tinh thần chiến đấu chống giặc, giữ nước cũng là biểu tượng cho sự sáng tạo của các “công trình sư nông dân yêu nước” nơi đây.
Năm 1862 thực dân Pháp đánh chiếm Phước Tuy, lập tỉnh Bà Rịa trong đó có làng Long Lập và làng Thao Lao (còn gọi là làng Phước Hữu). Năm 1930, thực dân Pháp sáp nhập hai làng Long Lập và Phước Hữu thành Long Phước, từ đó xã Long Phước được hình thành.
Trong chiến tranh, Long Phước là nơi nối liền vùng giải phóng và căn cứ cách mạng, cũng là nơi cung cấp sức người, sức của cho chiến tranh nên nơi đây giặc đánh phá rất quyết liệt- chúng quyết biến đây thành “vùng trắng” nhưng nhân dân đã kiên cường bán đất, bám làng với tinh thần sáng tạo, anh dũng hy sinh chống trả giặc quyết liệt.
Trải qua hai thời kháng chiến chống Pháp và Mỹ quân và dân xã Long Phước đã chịu nhiều thử thách gay go, ác liệt, trước mưa bom, bão đạn và thủ đoạn thâm hiểm, tàn bạo của kẻ thù nhưng vẫn một lòng tin theo Đảng bám đất, bám làng nuôi quân đánh giặc để giành lại mảnh đất mà ông cha ta đã gầy dựng.
Để tìm hiểu lịch sử hình thành cùng những chiến công oanh liệt của vùng đất này, chúng ta hãy vào tham quan và tìm hiểu địa đạo Long Phước.
Địa đạo Long Phước thời kỳ chống thực dân Pháp
Về lịch sử, Địa đạo Long Phước trở thành một chiến địa nổi tiếng, nơi in dấu những trận chiến oanh liệt của quân và dân ta xuất phát từ câu chuyện chạy giặc của bác Năm Hồi.
Cũng như bao người dân trong làng, cứ mỗi lần giặc càn quét, tiến hành thả bom, đánh vào làng là bác Năm Hồi cùng mọi người chạy trốn. Một lần, bác Năm Hồi đang chạy thì té xuống một cái hố bom của giặc sâu 1,5-1,6m. Trèo lên thì sợ giặc đánh đến, phía trên đầu thì địch không ngừng thả bom, hố lại quá sâu nên bác Năm Hồi quyết định nằm nép mình dưới hố bom để tránh sự truy quét của giặc. Lần đó, bác Năm Hồi đã giữ được tính mạng của mình nhờ trốn dưới hố bom.
Sau lần đó, bác Năm Hồi cùng người thân trong gia đình đào hầm để tránh những lần giặc càn quét. Thời đó, trong nhà người dân ở xã Long Phước, nhà nào cũng có một tủ thờ cỡ lớn, bác Năm Hồi đã cho người kéo chiếc tủ thờ ra và đào hầm ngay dưới chân tủ thờ. Vậy là trong những trận càn sau đó, gia đình bác Năm Hồi không cần phải chạy đi đâu xa mà chỉ cần chui xuống hầm để tránh sự truy lùng của giặc.
Từ tháng 8-1945, xã Long Phước xây dựng chính quyền cách mạng và tổ chức lực lượng vũ trang để chuẩn bị cho cuộc chiến mới. Tháng 3-1946, khi thực dân Pháp quay lại chiếm đóng, chúng đã gây nhiều thiệt hại nặng nề cho người dân toàn xã.
Chỉ trong vòng ba năm, từ năm 1946 đến 1949, chúng liên tục tiến hành những đợt càn quét và khủng bố người dân. Trung bình một tháng chúng vào làng càn quét một lần, có những tháng thì liên tục 4-5 đợt. Làm sao để bảo vệ tính mạng và tài sản của người dân luôn là điều khiến chính quyền xã Long Phước trăn trở.
Biết được gia đình ông Năm Hồi không có ai thiệt mạng, lại bảo toàn được tài sản dù nhà ông nằm trên tuyến càn quét ác liệt của kẻ thù, Huyện ủy của xã lúc bấy giờ đã đến nhà ông để thăm hỏi và học tập cách ông cùng gia đình mình tránh giặc.
Nghe ông Năm Hồi kể lại sự việc, đồng chí Sáu Tâm, lúc bấy giờ được phân công phụ trách công tác gây dựng cơ sở cách mạng tại hai xã Hòa Long và Long Phước, đã đề nghị ông Năm Hồi đào thêm một căn hầm bí mật nữa để thí điểm. Khi tận mắt chứng kiến căn hầm bí mật chỉ với cấu trúc thô sơ nhưng có thể giữ được tính mạng và tài sản của người dân, đồng chí Sáu Tâm đã xin phép ông Năm và Đảng bộ xã Long Phước để cho người dân trong xã cùng đào hầm để tránh giặc.
Một phong trào toàn dân tham gia đào hầm bí mật do Đảng bộ xã Long Phước được phát động. Người dân cùng nhau đào hầm, thay vì ban đầu chỉ cố định mỗi nhà một hầm thì sau này họ đào hầm thông với nhau từ nhà này sang nhà kia. Trên cơ sở đó, người dân cũng tiếp tục đào sâu hơn nữa, hình thành nên hệ thống địa đạo quy mô, phát triển hệ thống địa đạo ở 5 ấp: Đông, Tây, Nam, Bắc và Phước Hữu. Các cụm địa đạo được nối liền nhau bởi đường xương sống, có hầm bí mật chứa lương thực dự trữ với các công sự chiến đấu. Đường địa đạo xương sống cách mặt đất 2-3m, lòng địa đạo cao 1,5-1,6m rộng 0,60-0,70m đảm bảo đi lại vận động dễ dàng.
Phía trong lòng địa đạo có nhiều cửa, ụ chiến đấu để đánh địch khi chúng đến càn. Cứ hằng đêm, khoảng 100-200 người dân trong xã lại cùng nhau hì hục đào hầm. Đến đầu năm 1949, sau hơn sáu tháng đào hầm, toàn dân xã Long Phước hoàn thành được 300 m địa đạo, luồn sâu dưới lòng đất ở khu vực ấp Đông. Trong suốt hai thời kỳ chống thực dân và đế quốc, quân và dân Long Phước đã đào được tổng số 3.600 m địa đạo, trong đó ấp Đông dài 650 m, ấp Bắc 2.700 m, ấp Nam 250 m.
Tháng 10-1949, du kích xã và nhân dân Long Phước dựa vào hệ thống địa đạo lợi hại đã bẻ gãy một trận càn lớn của địch, góp phần tạo điều kiện cho khu căn cứ Xuyên Phước Cơ của tỉnh được mở rộng và bảo đảm an toàn.
Địa đạo Long Phước thời kỳ chống đế quốc Mỹ
Đầu năm 1963, Tỉnh ủy Bà Rịa quyết định khôi phục và mở rộng địa đạo Long Phước, cử thêm một trung đội của Đại đội 445, thuộc bộ đội tỉnh đội về giúp dân đào địa đạo. Trong thời gian này địa đạo được phát triển thêm đoạn mới từ ấp Đông sang ấp Bắc. Hoàn chỉnh với đường địa đạo chính là các chi nhánh dẫn đến ụ chiến đấu, kho chứa vũ khí, trạm y tế, lương thực thực phẩm, bể chứa nước, hệ thống hầm chông chống tập kích của địch… Sau đó là tuyến địa đạo ở ấp Nam, nối liền với ấp Đông bằng đường giao thông nổi, cuối ấp là bãi tử địa (hầm chông)…
Ngày 1 tháng 4 năm 1963, quân và dân xã Long Phước dựa vào tuyến địa đạo này đã gây cho địch nhiều thiệt hại nặng nề khi giặt cho một đội xe bọc thép M 113 yểm trợ càn quét. Ngày 7/4 năm 1963 đich điên cuồng dùng xe tăng xe ủi đất cùng hàng 1000 bộ bình với âm mưu đánh sập địa đạo, bộ đội ta đã phối hợp chặt chẽ cùng với nhân dân phá hủy M 113 của giặt buộc chúng phải tháo chạy. Chiến thắng của nhân dân Long Phước thể hiện sự phối hợp nhịp nhàng, tích cực của nhân dân địa phượng cùng nhân dân Bà Rịa Vũng Tàu và nhân dân cả nước trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ.
Trong cuốn “Lịch sử Đảng bộ xã Long Phước“, xuất bản năm 1992 có viết: Ngày 21-2-1974, địch tổ chức 3 mũi tấn công, từ Hòa Long vào, từ Long Điền lên và từ Mũi Đất xuống. Lúc này, hai Đại đội 445 và C34 cùng đội du kích xã Long Phước đã dựa vào địa đạo Long Phước chặn đánh địch quyết liệt, kết hợp hỏa lực mạnh với mìn, bẻ gãy 24 đợt tấn công của địch, làm chết và bị thương 200 tên địch. Sau đó, địch điều chiến đoàn 18 bộ binh ngụy đến thay thế và tiếp tục tấn công từ Long Điền lên Long Phước, lực lượng Đại đội 445, C34 và du kích xã đã bắn cháy 2 xe ủi, 2 xe GMC của địch. Suốt một tuần lễ, bộ đội ta bẻ gãy các đợt tấn công của địch, khiến địch thiệt hại nặng nề, phải rút quân về dốc Cây Sao và ngã ba Bà Láng. Sáng 26-4-1975, D445 cùng một tổ du kích xã bí mật tấn công vào dốc Cây Sao và ngã ba Bà Láng. Sáng 27-4-1975, xã Long Phước hoàn toàn được giải phóng.
Như vậy, Trong suốt hai thời kỳ chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ nhân dân long Phước Đã đào tổng 3600m địa đạo trong đó Ấp Đông dài 650 mét, Ấp Tay dài 2700m, Ấp Nam dài 250 mét. Hiện nay, địa đạo long Phước được trùng tu tôn tạo có phòng trưng bày truyền thống đón khách tham quan trong nước và quốc tế , những đoạn địa đạo bị thực dân và đế quốc dánh sập đã được khôi phục nguyên gốc.
Trải qua bao mưa bom bão đạn hủy diệt của quân thù, địa đạo và quân dân Long Phước vẫn đứng vững kiên cường, xứng danh vùng đất một thời đạn bom vẫn được xem như cơ sở quan trọng nuôi dưỡng phong trào cách mạng tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu.
Ngày 9-1-1990, Bộ Văn hóa – Thông tin đã công nhận Địa đạo Long Phước là Di tích lịch sử cấp quốc gia. Từ đó đên nay, Bảo tàng tổng hợp tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đã hai lần khôi phục và tôn tạo khu di tích địa đạo Long Phước nhằm phục vụ khách tham quan và giáo dục truyền thống cho lớp trẻ. Đặc biệt, gần đây thị xã Bà Rịa đã đầu tư hàng tỷ đồng để xây dựng Đền liệt sĩ Long Phưóc ngay cạnh khu di tích, như một sự ghi công đối với những người đã ngã xuống cho quê hương.
Trải qua hai cuộc kháng chiến, xã có 04 anh hùng lực lượng vũ trang, trong đó có 03 anh hùng liệt sĩ (Dương Văn Mạnh, Trần Văn Thượng và Lê Quang Cường) và 01 còn sống là Nguyễn Văn Tàu, có 46 bà mẹ Việt Nam anh hùng, trong đó : 03 mẹ còn sống; có 517 liệt sĩ, 140 thương, bệnh binh; 80 đối tượng hưu trí mất sức, 341 đối tượng hoạt động kháng chiến và 180 tù chính trị.
Năm 1994, xã Long Phước đã được Nhà nước trao tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân
Địa đạo Long Phước thời kỳ đổi mới và hội nhập
Bước vào thời kì thống nhất và xây dựng đất nước, cuộc sống của người dân địa phương ngày càng thay đổi. Nhiều mô hình kinh tế, chuyển đổi cơ cấu vật nuôi cây trồng được người dân áp dụng thành công, điều kiện kinh tế-văn hóa-xã hội được cải thiện. Xã đã hoàn thành 14/19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2012-2015. Các công trình giao thông, trường học, trạm y tế… đã được xây dựng khang trang, sạch đẹp, đáp ứng nhu cầu của người dân. Bên cạnh việc phát triển kinh tế-xã hội, xã Long Phước cũng chú trọng công tác chăm sóc người có công với cách mạng. Xã đã xây dựng nhiều căn nhà tình nghĩa, nhà đại đoàn kết, thăm và tặng quà, giải quyết các chế độ, chính sách kịp thời cho người có công cách mạng.
Để đáp ứng yêu cầu giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ mai sau, bảo vệ, phát huy giá trị truyền thống lịch sử của địa phương và phục vụ khách du lịch, UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu cùng các cơ quan chức năng trung ương đã thông qua Dự án trùng tu, tôn tạo và nâng cấp di tích Địa đạo Long Phước.
Theo đó:
- Diện tích trùng tu, tôn tạo di tích này là 52.395m2
- Tuyến địa đạo phục vụ khách tham quan có tổng chiều dài 735m.
- Xây mới nhà truyền thống có các hạng mục: không gian triển lãm, phòng dịch vụ, nhà lưu niệm, căn tin, khu vệ sinh; nhà ban quản lý;
- Cải tạo 7 miệng hầm địa đạo kết hợp xây mới 7 chòi nghỉ trên miệng hầm;
- Xây mới 4 nhà dân gian thời chiến tranh với lối kiến trúc chữ Đinh; nhà bảo vệ; khuôn viên cây xanh, thảm cỏ; bãi đậu xe…
- Tổng mức đầu tư dự án dự kiến là 92,850 tỷ đồng, gồm chi phí xây dựng và giải phóng mặt bằng.
Ngày nay, đến với Địa đạo Long Phước và thăm lại chiến trường xưa, những chứng tích và di vật trưng bày trong phòng lưu niệm sẽ gợi lên trong tâm tưởng du khách nét độc đáo của nghệ thuật chiến tranh. Lớp lớp thế hệ trẻ nói chung không khỏi cảm phục trước tinh thần yêu nước, bám đất, bám làng, trước ý chí kiên cường, sự sáng tạo của cha anh.
Chúng ta thấy rõ trách nhiệm của bản thân trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc hôm nay. Với tất cả giá trị tinh thần to lớn đó đến thăm địa đạo giúp củng cố kiến thức lịch sử, nắm rõ nghệ thuật chiến tranh nhân dân của cha ông mà thêm phần trân quý những hy sinh xương máu của cha anh để chúng ta hôm nay được sống và hoc tập trong độc lập tự do. Biến những giá trị tinh thần đó thành động lực thế hệ trẻ sẽ không ngừng đưa ra những sáng kiến, sáng chế… trở thành lực lượng vật chất cải biến hiện thực để làm cho quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp.
ThS. Chung Vân Anh
0 Comments